Zaburzenia zachowania są najczęstszym powodem, dla którego dzieci przyprowadzane są do psychologa lub psychiatry. Specjaliści traktują je zwykle jako wyraz trudności w funkcjonowaniu psychicznym dziecka, które objawiają się w jego zakłócającym zachowaniu i w relacjach z innymi ludźmi. Poniżej przedstawiamy ogólną charakterystykę objawów występujących u dzieci z zaburzeniami zachowania; należy jednak pamiętać, że symptomy mogą być bardzo zróżnicowane u poszczególnych dzieci.
Jakie są objawy zaburzeń zachowania?
Główne kategorie objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej:
- Zaburzenia koncentracji uwagi – trudność w skupieniu uwagi i słuchaniu innych, niedbałość o szczegóły, roztargnienie, ciągłe zapominanie o czymś, niezorganizowanie.
- Impulsywność – podejmowanie działań bez namysłu, często ryzykownych, nieumiejętność czekania na swoją kolej, niecierpliwość, przeszkadzanie innym.
- Nadruchliwość – dziecko przebywa w ciągłym ruchu, często bezcelowym; gdy musi pozostać w miejscu zaczyna się wiercić, bawić rękoma, wyłącza się z aktywności; jest gadatliwe i nie może powstrzymać się od mówienia; często ma trudność w kontynuowaniu rozpoczętego zadania i je rzuca.
Objawy dziecka z zachowaniami aspołecznymi:
- Zachowania agresywne – zastraszanie, terroryzowanie innych, stosowanie przemocy fizycznej, zmuszanie do wykonywania czynności seksualnych.
- Zachowania destrukcyjne – wandalizm, podpalenia, kradzieże.
- Tendencja do kłamania
- Zaniedbywanie swoich obowiązków.
- Skłonność do łamania zasad i norm społecznych – wagarowanie, ucieczki z domu, wczesna inicjacja seksualna.
Charakterystyczne symptomy zaburzeń opozycyjno-buntowniczych:
- Częste zmiany nastroju.
- Skłonność do irytacji i złoszczenia się
- Częste konflikty z dorosłymi
- Odmowa spełnienia próśb osób dorosłych
- Ciągłe kwestionowanie reguł postępowania określanych przez dorosłych
- Oskarżanie innych o własne niepowodzenie
- Niechęć do podejmowania współpracy z dorosłymi i rówieśnikami
- Szorstkość w obyciu
- Odrzucanie wszelkich autorytetów
Jak się diagnozuje zaburzenia zachowania?
Diagnozy najczęściej stawia psycholog lub psychiatra po przeprowadzeniu wnikliwego wywiadu z rodzicami oraz badaniu i obserwacji dziecka. Wczesne wykrycie zaburzeń zachowania i ich leczenie zapobiega pogłębianiu się trudności adaptacyjnych dziecka w środowisku szkolnym i rodzinnym.
Leczenie zaburzeń zachowania
Plan leczenia jest opracowywany indywidualnie dla każdego dziecka, z uwzględnieniem wieku, stanu zdrowia dziecka, głębokości i rodzaju występujących objawów oraz podatności dziecka na określone procedury terapeutyczne.
Program leczenia może zawierać:
- Psychoterapię dziecka
- Terapię dziecka w grupie rówieśniczej
- Zajęcia psychoedukacyjne dla rodziców
- Terapię rodziny
- Leczenie farmakologiczne
Zapobieganie zaburzeniom zachowania:
Dotychczas nie są znane metody zapobiegania zaburzeniom zachowania, ale wielu badaczy zwraca uwagę na umiejętności interpersonalne rodziców.