Uzależnienie od komputera i internetu

UZALEŻNIENIE I NADUŻYWANIE PRZEZ DZIECI I MŁODZIEŻ KOMPUTERA I INTERNETU

Od kilku lat z niepokojem obserwujemy w naszym gabinecie wzrost liczby dzieci i młodzieży prezentujących objawy uzależnienia od gier komputerowych i internetu. Chociaż dotychczas w diagnostyce medycznej zjawisko to nie jest oficjalnie rozpoznawane, jednak jego przebieg i skutki bardzo przypominają inne uzależnienia od substancji psychoaktywnych i behawioralne.  W tej chwili w rozpoznawaniu uzależnienia od gier komputerowych i internetu stosuje się kryteria innych uzależnień (szczególnie od hazardu). Badania amerykańskie przeprowadzone przez National Institute on Media and the Family i Uniwersytet Iowa na próbie 1178 dzieci w wieku 8-18 lat ujawniły, że 8,5% z nich miało co najmniej 6 z 11 objawów uzależnienia.

Nie znam tego typu systematycznych badań w Polsce, zjawisko to w naszej praktyce psychologicznej zaczyna jednak przybierać alarmujące rozmiary.  Dlatego uważam, że czas zająć się nim zarówno jako obszarem wymagającym działań profilaktycznych, jak i terapii. 

W ramach naszego babinetu zajmujemy się tym problemem, by pomóc dzieciom i rodzicom wzrastać w nowoczesnym środowisku multimedialnym, bez konieczności doświadczania wszystkich negatywnych objawów uzależnienia, które są tak destrukcyjne dla zdrowego funkcjonowania dziecka i rodziny.

W naszej diagnozie nie skupiamy się tyle na tym, co dziecko robi na komputerze i ile, ale raczej na tym, czego nie robi, bo spędza czas przed komputerem. Dzieci, które są przyprowadzane do naszej poradni zwykle nie mają żadnych przyjaciół, w którymś momencie odmawiają chodzenia do szkoły lub samodzielnych wyjazdów na wakacje, mają coraz gorsze stopnie w szkole, nie mają żadnych innych zainteresowań i planów na przyszłość, są przygnębione, rozdrażnione, złe na cały świat. Jeśli natomiast nastolatek chętnie chodzi do szkoły, komunikuje się z przyjaciółmi – zarówno w sieci jak i w realnym świecie, nie zaniedbuje szkoły, ma zainteresowania i pasje, które rozwija – nawet dzięki komputerowi i możliwościom, jakie ten stwarza, ma z nami serdeczną i bliską więź – uważamy, że nie ma powodu do obaw.

Problem zaczyna się, gdy spostrzegamy, że dziecko zachowuje sie przed ekranem, jakby było w transie; gdy próbujemy ograniczyć czas, który spędza przed komputerem, a ono stawia nam wyraźny opór; gdy zaczyna grać w nocy, kiedy myśli, że wszyscy śpią lub łamie inne zasady, które wyznaczyliśmy dla korzystania z komputera. Wtedy konieczna jest stanowcza interwencja rodziców, a gdy ta jest niemożliwa lub utrudniona – nawet poszukanie pomocy specjalisty.

W czasie rozmów z rodzicami często okazuje się, że stan taki trwa lub pogłębia się od lat, a teraz tylko zaistniała okoliczność, która bardziej go uwidoczniła. Nasza praktyka pokazuje, że dzieci często „uciekają w komputer“, gdy:

• Między członkami rodziny trwa nierozwiązany konflikt
• Dzieci nie mają z rodzicami bezpiecznej i serdeczniej więzi;
• Zaburzona jest struktura rodziny, szczególnie w zakresie hierarchii podsystemów rodziców i dzieci (tzn…. dzieci rządzą)
• Dzieci mają problemy w nauce (często na skutek trudności z koncentracją uwagi, impulsywnością lub nadruchliwością, zaburzeniami nastroju);
• Dzieci nie mają wystarczających umiejętności społecznych, by radzić sobie z realnymi sytuacjami w świecie rówieśniczym;
• Dzieci nie radzą sobie z trudnymi emocjami (lękiem, złością, nudą, smutkiem, samotnością).

Dlatego do pracy z problemem nadużywania lub uzależnienia dziecka od komputera (gier czy internetu) uważamy za konieczne zaangażowanie całej rodziny. 

Jako gabinet psychologiczny dla rodziców i dzieci stawiamy sobie za cel pomóc rodzicom nawiązać na nowo (lub po raz pierwszy) bliską więź z dziećmi poprzez m.in. spędzanie z nimi wolnego czasu oraz angażowanie się w ich czasem nudny i niezrozumiały dla dorosłych świat.  Oferujemy też wsparcie dla rodziców w wypełnianiu przez nich swoich czasem niewdzięcznych zadań rodzicielskich, jakimi są m.in. stawianie granic dzieciom i pilnowanie ich, oraz organizowanie im czasu w sposób, który zapewnia im wszechstronny rozwój.
Duży nacisk w pracy z rodzicami kładziemy na:

• wzmacnianie poczucia kompetencji rodziców poprzez wskazywanie im potrzeb i możliwości rozwojowych dzieci,
• na zwiększanie ich zrozumienia dla znaczenia komputera w rozwiązywaniu wyżej wspomnianych trudności dzieci w realnym świecie, oraz
• na uczenie ich nowych sposobów komunikowania się z dzieckiem.

W pracy z dziećmi za punkt wyjścia przyjmujemy postawienie rzetelnej diagnozy psychiatrycznej (ewentualne rozpoznanie zaburzeń lękowych, depresyjnych, z zachowaniem lub w rozwoju osobowości) i psychologicznej (dotyczącej mechanizmów funkcjonowania dziecka i rodziny).  Następnie dziecko może uczestniczyć w terapii indywidualnej, w czasie której uczy się rozumieć swój problem w radzić sobie z nim w sposób, który sprzyja jego rozwojowi emocjonalnemu, fizycznemu i społecznemu. W następnym etapie, gdy uzależnienie jest już przez dziecko i rodziców kontrolowane zachęcamy dziecko do udziału w terapii grupowej, w czasie której uczy się niezbędnych umiejętności społecznych, których zadaniem jest ochrona przez ponowną ucieczką w uzależnienie.

Zapraszamy do zapoznania się z innymi artykułami dotyczącymi zagadnienia uzależnienia od komputera w naszej zakładce CZYTELNIA:
1. „Jak przetrwać wakacje i uchronić dziecko przed uzależnieniem od komputera”.
2. „Bezpieczne dzieci w sieci”

Autorka:  mgr Małgorzata Rymaszewska, psycholog, Gabinet Rodzice i Dzieci

Źródła:
1. Meghan Vivi „New Facts about Video Game Addiction“.