Zaburzenia osobowości to poważny problem psychologiczny, który może znacząco wpłynąć na funkcjonowanie jednostki w społeczeństwie, jej relacje i samopoczucie. W przypadku nastolatków, których osobowość dopiero się kształtuje, rozpoznanie zaburzeń może być szczególnie trudne. Aby skutecznie wspierać młodych ludzi, warto zrozumieć, czym są zaburzenia osobowości, jak się manifestują w okresie dojrzewania i kiedy należy zwrócić się o pomoc do specjalisty.
Czym są zaburzenia osobowości?
Osobowość to zbiór cech i wzorców zachowań, które określają sposób, w jaki dana osoba postrzega siebie, innych ludzi i otaczający świat. Jest to fundament, na którym opiera się nasze funkcjonowanie w społeczeństwie, a także relacje z innymi. Zaburzenia osobowości pojawiają się, gdy te wzorce odbiegają od normy w sposób trwały i prowadzą do trudności w codziennym życiu. Dotyczą one zarówno sfery emocji, jak i relacji międzyludzkich.
Zaburzenia osobowości różnią się od krótkotrwałych problemów emocjonalnych czy adaptacyjnych. Są to długotrwałe wzorce, które zaczynają się w młodym wieku i wpływają na wiele aspektów życia, takich jak zdolność do budowania trwałych relacji, regulowania emocji czy radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami.
Podział zaburzeń osobowości
Zaburzenia osobowości to szeroka grupa problemów psychicznych, które można podzielić na różne typy według klasyfikacji DSM-5. Każdy z nich charakteryzuje się specyficznymi wzorcami myślenia, emocji i zachowań, które wpływają na sposób funkcjonowania jednostki w relacjach i w życiu codziennym.
– Jednym z bardziej znanych typów jest osobowość borderline. Osoby z tym zaburzeniem mają trudności w regulacji emocji, doświadczają intensywnych wahań nastroju i mogą mieć niestabilne relacje międzyludzkie.
– Osobowość antyspołeczna wyróżnia się brakiem empatii, trudnościami w respektowaniu norm społecznych i skłonnością do manipulacji.
– Osobowość narcystyczna charakteryzuje się nadmiernym poczuciem własnej wartości, potrzebą uwagi i podziwu, a także trudnościami w przyjmowaniu krytyki.
– Osobowość unikająca wiąże się z nadmiernym lękiem przed oceną i odrzuceniem. Osoby z tym zaburzeniem często unikają kontaktów społecznych i sytuacji, które mogłyby narazić je na krytykę lub wstyd.
Zaburzenia osobowości u młodzieży – specyfika i rozwój
Okres dojrzewania to czas intensywnych zmian biologicznych, psychicznych i społecznych. Młodzież buduje swoją tożsamość, eksploruje granice i kształtuje relacje z otoczeniem. To naturalne, że w tym okresie pojawiają się zmienne nastroje, eksperymentowanie czy czasowy bunt. Jednak gdy pewne wzorce zachowań stają się stałe i utrudniają codzienne funkcjonowanie, mogą wskazywać na rozwój zaburzeń osobowości.
U młodych ludzi zaburzenia osobowości często przejawiają się w trudnościach w regulacji emocji, problemach z impulsywnością czy nadmiernej zależności od opinii rówieśników. Przykładowo, młoda osoba z zaburzeniem borderline może mieć trudności w utrzymywaniu stabilnych relacji i doświadczać intensywnych, skrajnych emocji. Z kolei u młodzieży z cechami osobowości unikającej widoczna jest niechęć do kontaktów społecznych i unikanie sytuacji, w których mogą być oceniani.
Czynniki ryzyka dla rozwoju zaburzeń osobowości u młodzieży są różnorodne. Należą do nich trudne relacje rodzinne, brak stabilności emocjonalnej w domu, doświadczenie przemocy lub zaniedbania, a także presja społeczna, szczególnie nasilona przez media społecznościowe.
Kiedy i jak szukać pomocy?
Rozpoznanie zaburzeń osobowości u młodzieży wymaga wnikliwej obserwacji i współpracy z profesjonalistami. Rodzice i nauczyciele powinni zwracać uwagę na niepokojące wzorce zachowań, które utrzymują się przez dłuższy czas i wykraczają poza typowy bunt młodzieńczy. Mogą to być trudności w relacjach z rówieśnikami, impulsywność, skrajne wahania nastroju, izolacja społeczna czy problemy z kontrolą emocji.
Proces diagnozy powinien być przeprowadzony przez doświadczonego psychologa lub psychiatrę dziecięcego, który uwzględni kontekst rozwojowy młodej osoby. Terapia jest podstawowym narzędziem leczenia zaburzeń osobowości. Może obejmować zarówno terapię indywidualną, jak i rodzinną, w zależności od potrzeb. W przypadku zaburzeń osobowości skuteczna jest terapia poznawczo-behawioralna, terapia dialektyczno-behawioralna czy podejścia psychodynamiczne.
Wczesne rozpoznanie
Zaburzenia osobowości u młodzieży to problem, który wymaga wczesnego rozpoznania i profesjonalnej pomocy. W dynamicznym okresie dojrzewania, gdy osobowość dopiero się kształtuje, odpowiednia diagnoza i terapia mogą zapobiec dalszym trudnościom w dorosłym życiu. Gabinet Psychologiczno-Pedagogiczny Rodzice i Dzieci w Warszawie oferuje kompleksowe wsparcie dla młodzieży i ich rodzin. Nasi doświadczeni terapeuci wspierają proces leczenia i harmonijny rozwoju młodego człowieka – zachęcamy do kontaktu.