Zaburzenia zachowania są najczęstszym powodem, dla którego dzieci przyprowadzane są do psychologa lub psychiatry. Specjaliści traktują je zwykle jako wyraz trudności w funkcjonowaniu psychicznym dziecka, które objawiają się w jego zakłócającym zachowaniu i w relacjach z innymi ludźmi. Poniżej przedstawiamy ogólną charakterystykę objawów występujących u dzieci z zaburzeniami zachowania; należy jednak pamiętać, że symptomy mogą być bardzo zróżnicowane u poszczególnych dzieci.

Jakie są objawy zaburzeń zachowania?

Główne kategorie objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej:

  • Zaburzenia koncentracji uwagi – trudność w skupieniu uwagi i słuchaniu innych, niedbałość o szczegóły, roztargnienie, ciągłe zapominanie o czymś, niezorganizowanie.
  • Impulsywność – podejmowanie działań bez namysłu, często ryzykownych, nieumiejętność czekania na swoją kolej, niecierpliwość, przeszkadzanie innym.
  • Nadruchliwość – dziecko przebywa w ciągłym ruchu, często bezcelowym; gdy musi pozostać w miejscu zaczyna się wiercić, bawić rękoma, wyłącza się z aktywności; jest gadatliwe i nie może powstrzymać się od mówienia; często ma trudność w kontynuowaniu rozpoczętego zadania i je rzuca.

Objawy dziecka z zachowaniami aspołecznymi:

  • Zachowania agresywne – zastraszanie, terroryzowanie innych, stosowanie przemocy fizycznej, zmuszanie do wykonywania czynności seksualnych.
  • Zachowania destrukcyjne – wandalizm, podpalenia, kradzieże.
  • Tendencja do kłamania
  • Zaniedbywanie swoich obowiązków.
  • Skłonność do łamania zasad i norm społecznych – wagarowanie, ucieczki z domu, wczesna inicjacja seksualna.

Charakterystyczne symptomy zaburzeń opozycyjno-buntowniczych:

  • Częste zmiany nastroju.
  • Skłonność do irytacji i złoszczenia się
  • Częste konflikty z dorosłymi
  • Odmowa spełnienia próśb osób dorosłych
  • Ciągłe kwestionowanie reguł postępowania określanych przez dorosłych
  • Oskarżanie innych o własne niepowodzenie
  • Niechęć do podejmowania współpracy z dorosłymi i rówieśnikami
  • Szorstkość w obyciu
  • Odrzucanie wszelkich autorytetów

Jak się diagnozuje zaburzenia zachowania?

Diagnozy najczęściej stawia psycholog lub psychiatra po przeprowadzeniu wnikliwego wywiadu z rodzicami oraz badaniu i obserwacji dziecka. Wczesne wykrycie zaburzeń zachowania i ich leczenie zapobiega pogłębianiu się trudności adaptacyjnych dziecka w środowisku szkolnym i rodzinnym.

Leczenie zaburzeń zachowania

Plan leczenia jest opracowywany indywidualnie dla każdego dziecka, z uwzględnieniem wieku, stanu zdrowia dziecka, głębokości i rodzaju występujących objawów oraz podatności dziecka na określone procedury terapeutyczne.
Program leczenia może zawierać:

  • Psychoterapię dziecka
  • Terapię dziecka w grupie rówieśniczej
  • Zajęcia psychoedukacyjne dla rodziców
  • Terapię rodziny
  • Leczenie farmakologiczne

Zapobieganie zaburzeniom zachowania:

Dotychczas nie są znane metody zapobiegania zaburzeniom zachowania, ale wielu badaczy zwraca uwagę na umiejętności interpersonalne rodziców.