Zaburzenia zachowania u dzieci mają w swej genezie, oprócz ich biologicznego podłoża, także tło społeczne, czyli styl relacji obowiązujących w konkretnej rodzinie. Już w fazie prenatalnej, czyli na długo przed urodzeniem, płód jest podatny na destrukcyjne czynniki środowiskowe, takie jak: opuszczenie fizyczne lub emocjonalne przyszłej matki, kiedy ciąża jest niechciana przez nią lub ojca dziecka, doświadczenie przemocy psychicznej, znaczącej ingerencji medycznej (na przykład operacji chirurgicznej) albo biedy i innych, obciążających kobietę czynników, generujących u niej poczucie lęku.
Badacze traumy zauważają, że już tego typu doświadczenia płodowe skutkują zwielokrotnieniem się czynników ryzyka zachorowania w dzieciństwie, a nawet w dorosłości na depresję, schizofrenię, przejawiania dysfunkcji zachowania jak zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, narcystyczne i szereg innych problemów zdrowia psychicznego i społecznego. Relacja dziecka z matką, a potem obojgiem rodziców (lub jej brak) są bezpośrednią przyczyną występowania problemów emocjonalnych u dziecka. Na gruncie akademickiej psychologii rozwojowej i systemowej terapii rodzin mówi się wręcz metaforycznie, że dziecko jest obrazem funkcjonowania rodziny, a każdy jego problem psychologiczny to rozpaczliwy apel o uwagę i miłość obojga rodziców.
Złe zachowanie dziecka? To dobry komunikat o tym, co dzieje się w jego rodzinie!
Jak relacjonują specjaliści terapii dla rodzin, w tym psychologowie rozwojowi, psychologowie rodzinni oraz psychoterapeucie systemowi, dziecko sprawiając problem dorosłemu, komunikuje najczęściej swój nierozwiązany problem z rodzicami. Szczególnie w wieku przedszkolnym dziecko jest symbiotycznie, nierozerwalnie związane z systemem rodzinnym, czyli matką i ojcem. Rodzina to system naczyń połączonych, którego probierzem jest zachowanie dziecka. Dlatego terapia dla rodzin w przypadku rozwiązywania problemu dziecięcych lęków, wycofania lub agresji dziecka, często odsłania charakter konfliktowych i niepoprawnych relacji pomiędzy samymi rodzicami.
Dziecko w konfliktach małżeńskich lub rodzinnych (na przykład pomiędzy rodzicami i dziadkami) wchodzi w rolę kozła ofiarnego i skupia w sobie wszystkie lęki, konflikty oraz niepoprawne zachowania rodziców. Dzieci moczące się, gryzące lub drapiące rówieśników, przeszkadzające w prowadzeniu zajęć przedszkolnych lub szkolnych to bezradni, mali ludzie, którzy usiłują przerwać cykl rodzinnych dysfunkcji, nakierowując uwagę rodziców na własne problemy. Zaburzenia poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego w domu skutkują pojawieniem się problemów psychologicznych samego dziecka. Dlatego w takich przypadkach konieczna jest terapia dla rodzin, objęcie opieką psychologa lub psychoterapeuty rodzinnego całej rodziny. Poprawa relacji pomiędzy rodzicami najczęściej jest momentem wycofania się zachowań problemowych dziecka, które – odzyskując poczucie bezpieczeństwa – przestaje sprawiać problemy swemu otoczeniu.
Złe relacje rodziców? Konieczna będzie terapia dla rodzin lub psycholog rodzinny, bo problemy dorosłych, to problemy dziecka!
Najczęstszą przyczyną zaburzeń zachowania u dziecka są złe, konfliktowe lub chaotyczne relacje rodziców. Dzieci podczas procesów rozpadania się związków lub samego rozwodu reagują regresem emocjonalnym i rozwojowym. Odmowa przebywania w przedszkolu, nieprzyjmowanie już przyswojonych pokarmów, powrót do ssania smoczka lub moczenia się, to symptomy zachwiania się systemu rodzinnego w konflikcie rodziców. Terapia dla rodzin pozwoli odzyskać spójność rodzinie, bo szereg zadań psychoedukacyjnych, w tym nauka porozumiewania się bez przemocy pomiędzy rodzicami dziecka, pozwoli wdrożyć program naprawczy w codziennym funkcjonowaniu rodziny. Psycholog rodzinny nauczy dorosłych, jak dawać dziecku poczucie bezpieczeństwa, nawet jeśli związek rodziców zostanie zakończony.
Dziecko otoczone opieką, kochane i szanowane, to dziecko, które nie rozwinie zaburzeń zachowania, nawet jeśli jego biologiczne funkcjonowanie wymaga wsparcia terapią dowolnego rodzaju. Stabilne, zdrowe relacje rodziców są podstawą dziecięcego poczucia bezpieczeństwa. Rodzina to system powiązań świadomych i nieświadomych. Dziecko tego nie rozumie intelektualnie i dlatego reaguje poprzez emocje. Zaburzenia zachowania u dziecka wymagają wyleczenia zakłóceń relacji w rodzinie, najczęściej zaś rozwiązania problemów związku jego ojca i matki.