Obgryzanie paznokci to z pozoru drobny nawyk, który często zaczyna się w dzieciństwie i może trwać przez wiele lat. Dla wielu rodziców jest to źródło niepokoju, ponieważ obserwują, jak ich dziecko niszczy paznokcie i skórki wokół nich. Z kolei dorośli, którzy obgryzają paznokcie, nierzadko odczuwają wstyd i poczucie braku kontroli. Pytanie, które pojawia się w gabinecie psychologicznym, brzmi: czy obgryzanie paznokci to tylko niewinny odruch, czy może sygnał głębszego problemu psychicznego?
Obgryzanie paznokci jako nawyk
W wielu przypadkach obgryzanie paznokci jest prostym nawykiem, który pojawia się w sytuacjach nudy lub chwilowego napięcia. Dziecko sięga po palce, gdy nie wie, co zrobić z rękami. Dorosły gryzie paznokcie podczas oglądania filmu lub rozmowy telefonicznej. Nawyki działają automatycznie – często nie zauważamy, kiedy zaczynamy je wykonywać. W tym ujęciu obgryzanie paznokci nie musi oznaczać zaburzenia. To zachowanie może być jedynie sposobem na zajęcie rąk i chwilowe rozładowanie emocji. Problem zaczyna się wtedy, gdy nawyk jest na tyle silny, że trudno go kontrolować.
Emocjonalne tło obgryzania paznokci
Choć wiele osób traktuje obgryzanie paznokci jako błahy odruch, warto przyjrzeć się emocjom, które mu towarzyszą. U dzieci nawyk ten często nasila się w momentach stresu – przed sprawdzianem, w czasie konfliktów w domu czy w nowych sytuacjach społecznych. U dorosłych obgryzanie paznokci może pełnić funkcję samouspokajającą, podobnie jak bawienie się włosami czy rytmiczne stukanie palcami. W takich momentach paznokcie stają się „narzędziem” regulowania napięcia. Jeśli dana osoba sięga po ten sposób często i nie potrafi znaleźć innych form radzenia sobie z emocjami, warto zastanowić się nad głębszym źródłem problemu.
Kiedy obgryzanie paznokci staje się zaburzeniem?
Obgryzanie paznokci może wskazywać na zaburzenie, gdy:
- pojawia się nieodparta potrzeba gryzienia paznokci, mimo bólu lub ran,
- trwa wiele lat i osoba nie potrafi z nim zerwać,
- prowadzi do problemów zdrowotnych, np. infekcji lub uszkodzeń skóry,
- obniża pewność siebie i utrudnia kontakty społeczne,
- towarzyszy mu poczucie braku kontroli, podobne do innych zachowań kompulsyjnych.
W takich sytuacjach obgryzanie paznokci nie jest już zwykłym nawykiem. Może być objawem zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych (OCD) lub sygnałem, że dana osoba potrzebuje profesjonalnego wsparcia.
Jak pomóc sobie lub dziecku?
Pierwszym krokiem jest obserwacja – w jakich sytuacjach pojawia się obgryzanie paznokci? Czy dziecko sięga po palce w chwilach nudy, czy raczej w momentach silnego stresu? Wiedza o tym pozwala dopasować działania. W przypadku nawyku można wprowadzać proste strategie: zajmowanie rąk inną czynnością, używanie piłeczki antystresowej, nagradzanie dziecka za chwile bez gryzienia. Jeśli jednak obgryzanie paznokci ma podłoże emocjonalne, warto sięgnąć po pomoc specjalisty. Psycholog dziecięcy lub terapeuta rodzinny pomoże znaleźć zdrowsze sposoby regulowania napięcia i nauczy dziecko lub dorosłego lepszych technik radzenia sobie ze stresem. W niektórych sytuacjach przydatna okazuje się także konsultacja psychiatryczna.
Nie jesteś z tym sam – gdzie szukać pomocy?
Obgryzanie paznokci to nawyk, który często wiąże się ze stresem, napięciem czy poczuciem braku kontroli. Dzieci i dorośli sięgają po niego, gdy emocje stają się trudne do opanowania. Choć może wydawać się drobiazgiem, w wielu przypadkach wymaga wsparcia specjalisty.
W Gabinecie Psychologiczno-Pedagogicznym „Rodzice i Dzieci” pomagamy znaleźć zdrowsze sposoby radzenia sobie z emocjami i stopniowo wypracować nowe, pozytywne nawyki. Naszym celem jest nie tylko zatrzymanie samego zachowania, ale także wzmocnienie pewności siebie i poczucia sprawczości.