Zespół Tourette’a to przewlekłe zaburzenie neurologiczne, które najczęściej rozpoczyna się w wieku dziecięcym i przebiega z występowaniem tików ruchowych oraz wokalnych. Mimo rosnącej świadomości społecznej, wciąż pozostaje diagnozowane z opóźnieniem – głównie dlatego, że jego objawy mogą mieć zróżnicowany, często nieoczywisty charakter. Tiki nie zawsze są jednoznaczne – wiele z nich przybiera formę subtelnych zachowań, które łatwo zbagatelizować lub przypisać innym przyczynom, takim jak stres, zmęczenie czy nadpobudliwość. W efekcie dzieci przez długi czas pozostają bez właściwego wsparcia, a ich trudności są interpretowane w kategoriach wychowawczych lub psychologicznych, zamiast neurologicznych.
Tiki ruchowe o niskim nasileniu – objawy niezauważalne
Tiki ruchowe są podstawowym objawem zespołu Tourette’a. Mogą obejmować różne grupy mięśniowe – od mięśni twarzy po kończyny. W początkowym stadium często przyjmują postać bardzo subtelnych zachowań, takich jak mruganie oczami, marszczenie czoła, zaciskanie ust czy nagłe poruszanie ramionami. Tego typu tiki bywają uznawane za nawyki nerwowe lub reakcje na stres. Nierzadko są też mylone z mimowolnymi reakcjami emocjonalnymi – np. zniecierpliwieniem lub impulsywnością.
Tiki wokalne mylone z objawami somatycznymi
Drugą grupą objawów, które często pozostają niezauważone, są tiki wokalne. W przeciwieństwie do stereotypowych wyobrażeń, nie muszą one mieć formy głośnych okrzyków. Częściej przyjmują postać cichych dźwięków, takich jak chrząkanie, pociąganie nosem, kasłanie, mlaskanie lub wzdychanie. W praktyce są one często błędnie przypisywane infekcjom górnych dróg oddechowych, alergiom lub wadom wymowy.
W zaawansowanych przypadkach mogą występować echolalia (powtarzanie zasłyszanych słów lub zwrotów) lub palilalia (powtarzanie własnych wypowiedzi). Warto podkreślić, że dzieci często nie są świadome tych tików lub nie potrafią nad nimi zapanować, mimo realnego wysiłku, jaki wkładają w ich tłumienie – co generuje dodatkowe napięcie emocjonalne.
Komponent obsesyjno-kompulsyjny maskujący objawy
Zespół Tourette’a bardzo często współwystępuje z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi (OCD), a także z ADHD. W konsekwencji niektóre zachowania typowe dla ZT są interpretowane wyłącznie jako symptomy innego zaburzenia. Przykładem mogą być kompulsje – przymus wykonywania określonych rytuałów, takich jak dotykanie przedmiotów określoną liczbę razy, układanie rzeczy w symetryczne wzory, czy powtarzanie pewnych fraz w myślach. Tego typu objawy bywają trudne do odróżnienia od tików złożonych, ponieważ również są niekontrolowane i powtarzalne. Różnica polega na tym, że w przypadku tików przymus ruchowy wynika z wewnętrznego napięcia somatycznego, a w kompulsjach – z niepokoju opartego na irracjonalnych przekonaniach.
Trudności funkcjonalne i społeczne jako wtórne objawy Tourette’a
Chociaż tiki są najbardziej rozpoznawalnym aspektem zespołu Tourette’a, to realny wpływ choroby na życie dziecka często ujawnia się poprzez wtórne trudności w funkcjonowaniu społecznym i edukacyjnym. Dzieci z ZT mogą doświadczać problemów z koncentracją, impulsywnością oraz regulacją emocji. Często są postrzegane jako „niegrzeczne” lub „rozproszone”, podczas gdy w rzeczywistości ich zachowanie wynika z wewnętrznego napięcia lub próby maskowania objawów.
Dodatkowo, dzieci z widocznymi tikami mogą być narażone na wykluczenie społeczne lub nieporozumienia z nauczycielami. Utrwalona etykieta „trudnego ucznia” pogłębia problemy emocjonalne i obniża poczucie własnej wartości. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do rozwoju wtórnych zaburzeń depresyjnych lub lękowych.
Podsumowanie
Zespół Tourette’a często pozostaje niezdiagnozowany przez długi czas, ponieważ jego objawy bywają subtelne i łatwe do przeoczenia. Tiki, zachowania kompulsyjne czy trudności emocjonalne mogą być błędnie interpretowane jako problemy wychowawcze. Tymczasem wczesna diagnoza i odpowiednie wsparcie terapeutyczne znacząco poprawiają komfort życia dziecka. Jeśli zauważasz niepokojące objawy, warto skonsultować się z doświadczonym specjalistą. W naszym Gabinecie Psychologiczno-Pedagogicznym „Rodzice i Dzieci” oferujemy kompleksową diagnozę oraz indywidualnie dobrane formy terapii dla dzieci i młodzieży.